W momencie, gdy aktualne warunki mieszkaniowe przestaną nam wystarczać, bądź kiedy mieszkanie z jakiś powodów okazuje się dla nas za ciasne, wówczas prócz sprzedaży i zakupu nowego lokum, można pokusić się na opcję zamiany. Jest to ciekawe rozwiązanie dla tych, którzy posiadają mieszkanie na własność, ale równocześnie nie mają odpowiedniej zdolności kredytowej, lub po prostu nie chcą być zobowiązani w stosunku do banku przez okres kilkunastu lat. Taka opcja może okazać się znacznie mniej skomplikowane i sformalizowana, niż transakcja kupna – sprzedaży.

Zamianę nieruchomości można określić inaczej podwójną transakcją sprzedaży. Dzięki jednej umowie dwóch sprzedających dokonuje zamiany swych nieruchomości. Tego rodzaju transakcje stają się popularnym rozwiązaniem na polskim rynku nieruchomości.

Zainteresowane takim rozwiązaniem mogą być osoby, które posiadają kredyt walutowy na zakup nieruchomości, i borykają się z znacznie podwyższoną ratą kredytu, z uwagi na niekorzystny kurs. Sprzedaż mieszkania w takim momencie to opcja mało korzystna, z uwagi na to, iż suma uzyskana ze sprzedaży może nie być wystarczająca do pokrycia spłaty kredytu. Z kolei przy zamianie mieszkania, istnieje możliwość przeniesienia hipoteki, i tym samym kredytu, na inną, nowo nabytą nieruchomość.

Taką opcją mogą być zainteresowane także osoby starsze, którym nie wystarcza funduszy na utrzymanie mieszkania w którym aktualnie zamieszkują, lub które chciałyby te koszty po prostu ograniczyć. Co prawda, mogą one skorzystać z tak zwanej odwróconej hipoteki, ale związane jest to z przepisaniem własności nieruchomości na bank, w zamian za comiesięczną rentę. Nie każdy zdecyduje się na rezygnację z prawa własności. W tym wypadku można zamienić swą nieruchomość na mniejsza, przy okazji zyskując trochę gotówki z różnicy wynikającej pomiędzy wartością swojego mieszkania a mieszkania zamienianego. Tym samym dokonując transakcji w dalszym ciągu będziemy właścicielem nieruchomości (tyle, że innej), którą w przyszłości będziemy mogli darować rodzinie.

Jest to także alternatywny sposób dla osób, które swoje duże mieszkanie bądź dom chcą zamienić na dwa mniejsze, np. w momencie rozwodu.

Ogłoszeń o tego typu zamianę jest całkiem sporo. Proces ten przebiega najsprawniej, kiedy obie z zamienianych nieruchomości są własnościowe. W takim wypadku zawiera się umowę o przeniesienie własności jednego mieszkania, w zamian za zobowiązanie do przeniesienia własności drugiego.

Taka umowa taka, jak wszystkie dotyczące nieruchomości, dla swojej ważności obligatoryjnie musi mieć formę aktu notarialnego. Do notariusza należy się wybrać z odpisem z ksiąg wieczystych obu nieruchomości. Poza tym strony powinny mieć ze sobą:

1. dowody osobiste,
2. dokumenty potwierdzające posiadanie tytułu prawnego do nieruchomości (np. wypis aktu notarialnego umowy sprzedaży, czy postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku),
3. zaświadczenia ze wspólnoty mieszkaniowej o braku zaległości w opłatach czynszowych i eksploatacyjnych,
4. zaświadczenia z urzędu gminy o braku zaległości w podatku od nieruchomości,
5. zaświadczenia o osobach zameldowanych w lokalu,
6. zaświadczenia właściciela gruntu (np. gminy) o braku zaległości w opłatach za użytkowanie wieczyste gruntu (jeśli dotyczy).

Jeśli pomiędzy stronami transakcji występuje różnica w wartości, osoba, nabywająca mieszkanie droższe musi dopłacić różnicę. Tą informację należy także umieścić w akcie notarialnym.

Zaletą takiego rozwiązania jest zdecydowanie mniejszy aniżeli przy sprzedaży całkowity koszt transakcji. Podatek w tym momencie nie jest uiszczany w kwocie 2% od wartości nabywanej nieruchomości, ale od różnicy w wartościach nieruchomości. Taksa notarialna pobierana jest od wartości droższej nieruchomości, lecz z reguły strony dzielą się kosztem pomiędzy siebie na pół. W efekcie oszczędność może sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.

Dodatkowo nie pojawia się problem czasowy, tj. obawy sprzedającego, że nie zdąży znaleźć nowego lokum przed przekazaniem lokalu nabywcy. W tym przypadku strony umawiają się na dzień zamiany mieszkań i przeprowadzki.